Phàm ở đời, vạn sự vạn vật đều có nhân duyên. Mây theo gió mà tụ, trăng theo thời mà tròn, người theo duyên mà hợp, việc theo mệnh mà thành. Có những điều, muốn cũng chẳng được. Lại có điều, tránh cũng chẳng xong. Cổ nhân giảng: “Tướng do tâm sinh, cảnh tùy tâm chuyển.” Tâm an thì cảnh an, tâm loạn thì vạn vật cũng trở nên hỗn loạn.
Xưa có người hỏi Trang Tử: “Đời người khổ vui bất định, làm sao để không bị hoàn cảnh khuấy động tâm can?”
Trang Tử cười đáp: “Đàn gãy dây chẳng trách cây đàn, trời mưa dầm chẳng giận mây đen. Chỉ trách bản thân chưa đủ đạo để dung hòa biến dịch mà thôi.” Lời ấy tuy giản dị mà hàm sâu vô lượng.
Nay thử hỏi: đời người có ai tránh khỏi thăng trầm? Bi hoan ly hợp, thành bại được mất, đều như con nước lớn ròng, chẳng theo lòng người. Người trí chẳng cậy cảnh mà an, cũng chẳng vì cảnh mà loạn. Họ giống như người biết đàn: cây đàn trong tay là duyên, nhưng biết đàn hay không, ấy mới là căn cơ.
Một người tinh thông âm luật, cầm cây đàn mộc thô ráp cũng gảy nên khúc nhạc thanh thoát. Kẻ chẳng biết đàn, dù trao tay đàn ngọc khảm vàng, cũng chỉ phát ra loạn âm vô nghĩa. Thế mới hay, điều quan trọng chẳng phải là hoàn cảnh tốt hay xấu, mà là người ấy có nội lực để chuyển hóa hoàn cảnh hay không.
Tâm pháp tu thân cũng vậy. Người có tâm pháp, có đạo dưỡng tâm, thì nghịch cảnh chẳng phải là khổ, mà là lửa luyện chí. Thuận cảnh chẳng phải là sướng, mà là gió thử tâm. Không bị vui dắt đi, chẳng để khổ níu lại, ấy mới là kẻ đã “biết đàn”.
Trong kinh Thi thư có chép: “Tự thiên hữu mệnh, bất khả vi dã.”, ý Trời đã định, người không cưỡng nổi. Nhưng Trời định là một việc, người có hiểu được thiên ý, thuận theo thiên thời, nhiếp tâm dưỡng tính, ấy là việc khác.
Như người luyện đàn, ban đầu gảy trật dây, sai nhịp, nhưng qua tháng ngày gió sương, cuối cùng cũng đạt đến “thính giả bất tri kỳ thanh, cảm giả lệ vãng nhiên”, nghe mà chẳng thấy tiếng, chỉ thấy lòng rúng động, lệ rơi khi nào chẳng hay.
Người đời thường sợ khổ, tránh khó, cầu an, vọng lạc. Nhưng thử hỏi: ai trong nhân gian mà không từng chịu khổ? Khổ chính là bài học. Nếu chỉ mong được sung sướng mà không chịu va vấp, há chẳng giống như kẻ muốn lên núi mà sợ dốc, muốn gặt lúa mà sợ nắng?
Tôi từng nhớ một câu rất hay, đại ý là: “Bất kinh nhất phiên hàn triệt cốt, yên đắc mai hoa phốc tỷ hương”. Chẳng qua một lần giá rét thấu xương, sao có thể mong hoa mai tỏa hương ngào ngạt?
Thế nên, chẳng cần cầu cảnh thuận, chỉ cần tâm đủ mạnh
Tâm mạnh không phải là tâm cứng, mà là tâm mềm, mềm như nước, nhu mà thắng cương. Gặp cảnh vui, không buông lung; gặp cảnh buồn, không gục ngã. Có người hỏi: “Làm sao để có tâm ấy?” – Đáp: “Biết đàn trước đã.”
Biết đàn là biết đạo. Biết phép sống thuận Thiên, biết nhẫn mà không nhược, biết tiến mà không kiêu, biết lui mà không lụy. Khi trong lòng có âm luật, thì cảnh vật ngoài kia tự nhiên cũng thành nhạc. Còn nếu trong lòng loạn lạc, thì cảnh thuận mấy cũng bất an.
Đời người giống một bản nhạc dài. Có đoạn thanh cao, có đoạn trầm mặc. Có khúc phấn chấn, cũng có đoạn lặng lẽ, u hoài. Chỉ có người thật sự hiểu âm luật, mới không bị từng nốt nhạc dẫn dắt. Cũng vậy, chỉ có người thật sự tu dưỡng nội tâm, mới không bị biến động bên ngoài khuấy đảo tâm can.
Cho nên, đời không tránh khỏi bất trắc. Người không cần cưỡng cầu hoàn cảnh, chỉ cần lo rèn luyện nội tâm. Như lời cổ nhân: “Dục tu kỳ thân, tiên chính kỳ tâm.”, muốn sửa thân, trước phải sửa tâm.
Khi tâm vững vàng, thì thế gian chỉ là gió thổi trên mặt hồ, mặt nước dao động, nhưng đáy hồ vẫn an tĩnh
Tâm an, thì mọi thứ tự an.
Biết đàn, thì không sợ cây đàn nào.
Biết Đạo, thì không sợ đời biến đổi.
Ấy là hành trình chân chính của một người học Đạo.
Nguyên Tác An Hậu
Post a Comment